Te badania kosztują fortunę! Teraz wykonasz je bezpłatnie na NFZ

Zakres świadczeń refundowanych przez NFZ w 2025 roku obejmuje szereg procedur obrazowych, endoskopowych oraz laboratoryjnych. Dzięki nim możliwa jest zarówno dokładna diagnostyka wielu chorób, jak i ich skuteczna profilaktyka. Refundacją objęto m.in. rezonans magnetyczny (MRI), tomografię komputerową (TK), pozytonową tomografię emisyjną z tomografią komputerową (PET-CT), gastroskopię, kolonoskopię, a także badania hormonalne i genetyczne. Wszystkie te procedury są dostępne dla pacjentów bez dodatkowych kosztów – pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów.

• PET-CT, jako jedno z najbardziej zaawansowanych i kosztownych badań diagnostycznych, znajduje zastosowanie głównie w onkologii. W sektorze prywatnym koszt takiego badania może wynieść nawet 8000 zł. Jak podkreślono, „do najdroższych i zarazem najdokładniejszych należy PET-CT, wykorzystywane głównie w diagnostyce onkologicznej – jego koszt prywatny to nawet 8000 zł”.
• Rezonans magnetyczny (MRI) oraz tomografia komputerowa (TK) są dostępne bezpłatnie, ale tylko na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza specjalistę. Są to podstawowe narzędzia diagnostyczne m.in. w neurologii, ortopedii, kardiologii oraz w wielu dziedzinach chirurgii. „MRI i TK są refundowane na podstawie skierowania od specjalisty”.
• Kolonoskopia, kluczowa w profilaktyce raka jelita grubego, przysługuje bez skierowania dla osób w wieku 50–75 lat w ramach programu przesiewowego. To jedno z nielicznych badań, które można wykonać bez wcześniejszej wizyty u lekarza. „Kolonoskopia w ramach programu przesiewowego przysługuje bez skierowania osobom w wieku 50–75 lat”.
• Gastroskopia, czyli badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, dostępna jest na podstawie skierowania, które może wystawić także lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). „Gastroskopia – na podstawie skierowania, także od lekarza POZ”.
• W przypadku badań hormonalnych i genetycznych dostęp do refundacji uzależniony jest od wskazań medycznych. To lekarz decyduje, czy istnieją przesłanki kliniczne do wykonania takiej diagnostyki. „Zakres refundacji badań genetycznych i hormonalnych zależy od wskazań medycznych”.

Warunki skorzystania z refundacji – krok po kroku

Dla pacjenta, który chce skorzystać z refundowanych badań diagnostycznych, ważne jest spełnienie kilku podstawowych wymagań formalnych. Przede wszystkim musi on posiadać aktualne ubezpieczenie zdrowotne, potwierdzone w systemie eWUŚ. Następnie należy uzyskać e-skierowanie od lekarza – najczęściej specjalisty, choć w niektórych przypadkach wystarczy skierowanie od lekarza POZ. Wyjątek stanowią niektóre programy przesiewowe, takie jak kolonoskopia dla osób 50+, która przysługuje bez konieczności posiadania skierowania.

Kolejnym krokiem jest rejestracja w placówce medycznej mającej umowę z NFZ – tylko w takim miejscu badanie będzie wykonane bezpłatnie. „Aby skorzystać z refundacji, trzeba mieć ważne ubezpieczenie zdrowotne, skierowanie od lekarza (w przypadku badań takich jak MRI, TK czy PET-CT – od specjalisty), e-skierowanie i rejestrację w placówce z kontraktem NFZ”.

Warto pamiętać, że nie każda placówka w Polsce realizuje wszystkie rodzaje badań, dlatego warto sprawdzić wcześniej dostępność wybranej procedury w swoim regionie.

Kolejki i ograniczenia – stan na 2025 rok

Chociaż liczba refundowanych badań systematycznie rośnie, dostępność czasowa do tych świadczeń wciąż pozostawia wiele do życzenia. Dotyczy to zwłaszcza badań obrazowych, takich jak rezonans magnetyczny. W 2024 roku średni czas oczekiwania na MRI przekraczał 90 dni. W bieżącym roku odnotowano poprawę dostępności, ale głównie w dużych ośrodkach miejskich. W mniejszych miejscowościach czas oczekiwania nadal wynosi ponad trzy miesiące.

„Czas oczekiwania na refundowane badania diagnostyczne nadal stanowi wyzwanie. W 2024 r. na rezonans magnetyczny czekało się średnio ponad 90 dni, a w 2025 r. sytuacja poprawiła się głównie w większych miastach. W mniejszych ośrodkach czas oczekiwania wciąż przekracza trzy miesiące”.

Ta sytuacja pokazuje, że sama dostępność refundacji nie wystarcza – konieczne są także inwestycje w infrastrukturę, sprzęt oraz kadry medyczne, które wykonują badania.

Programy profilaktyczne – "Profilaktyka 40 PLUS"

Oprócz możliwości korzystania z refundowanych badań na podstawie skierowania, NFZ uruchomił także specjalne programy profilaktyczne. Najbardziej znanym z nich jest „Profilaktyka 40 PLUS”, skierowana do osób, które ukończyły 40. rok życia. Program ten umożliwia wykonanie szerokiego zakresu badań laboratoryjnych bez skierowania – wystarczy wypełnić formularz online lub przez IKP (Internetowe Konto Pacjenta).

„NFZ oferuje również programy profilaktyczne, takie jak Profilaktyka 40 PLUS, który umożliwia wykonanie bezpłatnych badań diagnostycznych dla osób powyżej 40. roku życia”. Program ten został przedłużony i „potrwa do 30 kwietnia 2025 roku”.

W ramach „Profilaktyki 40 PLUS” można wykonać m.in. morfologię krwi, lipidogram, poziom glukozy, próby wątrobowe, oznaczenia kreatyniny oraz testy oceniające funkcję nerek i wątroby. Dla mężczyzn przewidziano także badania PSA pod kątem raka prostaty.

Rola lekarzy POZ i świadomości pacjentów

System refundacji badań nie zadziała skutecznie bez odpowiedniego poziomu świadomości zdrowotnej społeczeństwa. Pacjenci muszą wiedzieć, z jakich badań mogą skorzystać oraz jakie warunki muszą spełnić. Kluczową rolę pełnią tu lekarze podstawowej opieki zdrowotnej. To oni najczęściej są pierwszym punktem kontaktu i to od ich wiedzy oraz zaangażowania zależy, czy pacjent zostanie skierowany na dalszą diagnostykę.

Lekarze POZ są również odpowiedzialni za edukację zdrowotną, informowanie o programach profilaktycznych oraz motywowanie pacjentów do wykonywania badań. Odpowiednia współpraca pacjent–lekarz może znacząco skrócić czas rozpoznania choroby i poprawić skuteczność leczenia.