Co zrobić, by zwiększyć wartość dodatku? Czy podwyżka wejdzie w życie, a jeśli tak, to od kiedy?
Program „Rodzina 800 plus” a potrzeba zmian
Program „Rodzina 800 plus” od lat stanowi istotny element wsparcia finansowego dla polskich rodzin, jednak jego skuteczność w zakresie poprawy sytuacji demograficznej kraju budzi coraz więcej wątpliwości. W obliczu najnowszych danych demograficznych i rosnących kosztów utrzymania programu pojawiają się propozycje jego modyfikacji, mające na celu lepsze dostosowanie świadczenia do aktualnych potrzeb społeczeństwa.
Aktualna sytuacja demograficzna w Polsce
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w 2023 roku w Polsce odnotowano 272 tysiące urodzeń żywych, co stanowi spadek o 33 tysiące w porównaniu z rokiem poprzednim. Jest to najniższa liczba urodzeń odnotowana w całym okresie powojennym. Współczynnik dzietności obniżył się z 1,26 w 2022 roku do 1,16 w 2023 roku, co oznacza, że na 100 kobiet w wieku rozrodczym (15–49 lat) przypadało 116 urodzonych dzieci. Optymalna wartość tego współczynnika, zapewniająca zastępowalność pokoleń, wynosi 2,10–2,15.
Liczba zgonów w 2023 roku wyniosła ponad 409 tysięcy, co przy liczbie urodzeń na poziomie 272 tysięcy skutkuje ubytkiem naturalnym wynoszącym 137 tysięcy osób. Taka sytuacja demograficzna prowadzi do szybkiego starzenia się społeczeństwa i stawia przed państwem wyzwania związane z systemem emerytalnym oraz opieką zdrowotną.
Koszty programu 800 plus
Program „Rodzina 800 plus” miał być odpowiedzią na spadającą liczbę urodzeń w kraju. Dzięki niemu rodziny miały chętniej podejmować decyzję o nowym potomstwie. Jak więc widać, cel programu nie został spełniony. „800 plus” jest za to jednym z największych wydatków socjalnych państwa. W 2023 roku na jego realizację przeznaczono 41,7 miliarda złotych, a świadczenie objęło około 6,9 miliona dzieci.
Wzrost kwoty świadczenia z 500 do 800 zł na dziecko miał na celu przeciwdziałanie skutkom inflacji, jednak rosnące koszty programu budzą obawy o stabilność finansów publicznych.
Propozycje zmian w programie 800 plus
W obliczu niesatysfakcjonujących wyników demograficznych oraz wysokich kosztów utrzymania programu pojawiają się różne propozycje jego modyfikacji:
-
Podwojenie kwoty dla pierwszego dziecka
Poseł Norbert Pietrykowski z Polski 2050 zaproponował podwojenie wysokości świadczenia z 800 zł do 1600 zł miesięcznie, ale tylko dla pierwszego dziecka w rodzinie. Argumentował on, że kluczem do poprawy demografii jest zachęcenie Polaków do posiadania pierwszego dziecka, które stanowi największą rewolucję w życiu rodziny. Gdy para już zdecyduje się na pierwsze dziecko, prawdopodobieństwo posiadania kolejnych znacząco wzrasta.
Powrót do kryterium dochodowego
Innym rozwiązaniem mogłoby być przywrócenie kryterium dochodowego przynajmniej w przypadku pierwszego dziecka, co było zastosowane w początkowej wersji programu 500 plus. Oznaczałoby to, że tylko rodziny o dochodach poniżej określonego progu otrzymywałyby świadczenie na pierwsze dziecko.
Kryterium aktywności zawodowej
Pojawiają się również głosy za uzależnieniem otrzymywania świadczenia od aktywności zawodowej rodziców. Podobnie jak w przypadku nowego „babciowego” (świadczenia 1500 zł na dzieci w wieku 12–36 miesięcy), warunkiem otrzymania 800 plus mogłoby być zatrudnienie przynajmniej jednego z rodziców lub aktywne poszukiwanie pracy.
Waloryzacja świadczenia
Przy zachowaniu obecnej kwoty 800 zł, ale z ograniczeniem kręgu beneficjentów (np. poprzez kryterium dochodowe), możliwa byłaby waloryzacja świadczenia dla uprawnionych rodzin. Po dwóch latach inflacji na poziomie około 5% rocznie realna wartość świadczenia spadła o około 80 zł, co uzasadniałoby podwyżkę do 900 zł miesięcznie.
Społeczna ocena programu 800 plus
Według badania SW Research dla „Rzeczpospolitej” 40,6% Polaków opowiada się za utrzymaniem programu w obecnej formie. Natomiast 53,7% popiera jego ograniczenie lub modyfikację. To pokazuje, że ewentualne zmiany mogą spotkać się z akceptacją znacznej części społeczeństwa.
Kiedy możemy spodziewać się zmian?
Według dostępnych informacji do końca obecnego okresu zasiłkowego, czyli do czerwca 2025 roku, program będzie funkcjonował bez zmian. W budżecie na 2025 rok przewidziano 62,8 miliarda złotych na wypłaty świadczenia na każde dziecko w rodzinie.
Ewentualny czas zmian to czerwiec 2025 roku, kiedy rozpocznie się nowy okres zasiłkowy. Jednakże, z uwagi na planowane wybory prezydenckie w pierwszej połowie 2025 roku, politycy mogą unikać radykalnych reform do czasu rozstrzygnięcia elekcji. Wprowadzenie poważniejszych modyfikacji może nastąpić dopiero jesienią 2025 roku, kiedy rząd przedstawi projekt budżetu na 2026 rok.
Analitycy polityczni wskazują, że przyszłe zmiany w programie 800 plus będą miały na celu ograniczenie jego kosztów przy jednoczesnym zachowaniu głównych założeń wsparcia dla rodzin. Eksperci przewidują, że decyzje dotyczące ewentualnego wprowadzenia kryterium dochodowego czy waloryzacji świadczenia zostaną poprzedzone szerokimi konsultacjami społecznymi i analizami wpływu na budżet państwa.
Czy 800 plus spełnia swoją rolę?
Program „Rodzina 800 plus” budzi coraz więcej kontrowersji zarówno wśród polityków, jak i ekspertów ds. polityki społecznej. Początkowym celem programu było nie tylko wsparcie finansowe rodzin, ale także zwiększenie dzietności w Polsce. Tymczasem dane demograficzne pokazują, że liczba urodzeń w Polsce spada, a świadczenie nie wpłynęło znacząco na decyzje prokreacyjne.
Z drugiej strony program bez wątpienia przyczynił się do ograniczenia ubóstwa wśród rodzin z dziećmi. Według danych GUS wprowadzenie świadczenia 500 plus, a następnie 800 plus, zmniejszyło liczbę dzieci żyjących w skrajnym ubóstwie z 9% w 2015 roku do około 4% w 2022 roku. To jednak oznacza, że program nie eliminuje całkowicie problemu biedy, a jego kosztowność w obecnej formie rodzi pytania o dalszą efektywność.
Komentarze (0)