Dotychczasowe zasady dyscyplinowania uczniów funkcjonowały na wielu poziomach: częściowo w ustawach i rozporządzeniach, ale w dużej mierze były pozostawione wewnętrznym regulaminom szkół. Jak wskazują eksperci, prowadziło to do licznych nieprawidłowości. Uczniowie byli nierówno traktowani, w zależności od miejsca nauki, a nawet w ramach jednej placówki zasady potrafiły być interpretowane różnie. Problemem była też praktyka „wypraszania z lekcji”, często stosowana jako kara.
Nowe przepisy mają to zmienić. Jak zapowiada resort, opracowany przez powołany przez minister Barbarę Nowacką Zespół ds. Praw i Obowiązków Ucznia projekt ustawy ma przywrócić przejrzystość i sprawiedliwość w szkolnych zasadach. W skład zespołu weszli nauczyciele, akademicy, prawnicy i przedstawiciele organizacji społecznych.
Jednolity katalog kar
Sercem reformy ma być ogólnopolski, zamknięty katalog kar dyscyplinarnych dla uczniów. Jak podkreślają autorzy projektu, nie chodzi o system represji, lecz o uporządkowanie sytuacji, w której dziś każdy dyrektor szkoły może sam decydować o karach, nie zawsze w zgodzie z prawem. Kary przewidziane w nowym katalogu będą mogły być stosowane dopiero wtedy, gdy inne metody wychowawcze okażą się nieskuteczne. Ustawa zobowiązuje szkoły do stosowania ich w sposób proporcjonalny i z poszanowaniem praw ucznia. Wprowadzone zostaną też szczegółowe zasady nakładania kar, co ma zminimalizować dowolność w ich stosowaniu.
Projekt ustawy likwiduje również praktykę usuwania ucznia z sali lekcyjnej w trakcie zajęć, co – jak wskazano – narusza konstytucyjne prawo do nauki.
Jasne prawa i obowiązki – przełomowa zmiana
Kolejną ważną zmianą jest przeniesienie katalogu praw ucznia na poziom ustawowy. Dzięki temu zostanie on ujednolicony i będzie obowiązywał we wszystkich szkołach bez wyjątku. Ustawa wprowadza też zamknięty katalog obowiązków ucznia, również obowiązujący ogólnopolsko.
Takie rozwiązanie ma zakończyć chaotyczne i często nieprzejrzyste zapisy w statutach szkół, które niekiedy zawierały niezgodne z prawem ograniczenia. W efekcie uczniowie, rodzice i nauczyciele zyskają jasność, co wolno, a czego nie – i to w sposób uregulowany na poziomie ustawowym.
Rzecznicy praw ucznia – nowa instytucja w systemie
Projekt przewiduje także utworzenie rozbudowanego systemu ochrony praw ucznia. W jego ramach powołani mają zostać: Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich, działający przy MEN; 16 Wojewódzkich Rzeczników Praw Uczniowskich – po jednym w każdym województwie, funkcjonujących przy kuratoriach; gminni (miejscy) i powiatowi rzecznicy praw uczniowskich – ich powołanie będzie zależne od decyzji samorządów; szkolni rzecznicy praw uczniowskich – wybierani spośród nauczycieli przez rady szkół. Minister edukacji może też przyznać szkolnym rzecznikom dodatkowe wynagrodzenie.
„To jest pierwszy w historii Polski projekt, który w tak całościowy sposób porządkuje prawa ucznia” – powiedziała minister Barbara Nowacka. „Będzie jasne, co uczniowi wolno, co mu się należy, a czego nie powinien robić. I to będzie jednakowe w każdej szkole w Polsce.”
Rady szkół z nowymi kompetencjami
Projekt nowelizacji zakłada również obowiązkowe powoływanie rad szkół i placówek. W ich skład wejdą nauczyciele, uczniowie i rodzice. Rady będą miały istotne kompetencje, m.in. możliwość opiniowania planów pracy szkoły czy nowelizowania statutu. Zgodnie z założeniami, ma to wzmocnić społeczną funkcję szkoły i zwiększyć udział społeczności szkolnej w zarządzaniu placówkami.
Zmiany obejmą także zasady dotyczące nieusprawiedliwionych nieobecności. Dziś, aby uzyskać podstawę do nieklasyfikowania ucznia z przedmiotu, konieczne jest przekroczenie progu 50% godzin nieusprawiedliwionych. Nowe przepisy mają zaostrzyć ten próg, choć szczegóły nie zostały jeszcze przedstawione. MEN zapowiada jednak, że szkoły będą musiały reagować na wagary wcześniej, zanim uczeń przekroczy granicę uniemożliwiającą ocenę. Zmiany te mają skłonić placówki do bardziej aktywnej współpracy z uczniami i ich rodzinami.
Nowe podejście do pełnoletnich uczniów
Istotną innowacją w systemie edukacji będzie również wprowadzenie specjalnych zasad dotyczących pełnoletnich uczniów. Do tej pory szkoły nie miały jasnych mechanizmów działania wobec uczniów, którzy ukończyli 18 lat, choć wciąż kontynuowali naukę.
„W tym projekcie mówimy też jasno: szkoła to nie urząd. Szkoła nie może być miejscem, w którym uczniowie boją się przychodzić” – zaznaczyła Barbara Nowacka.
Zgodnie z nowelizacją uczniowie pełnoletni będą mieli obowiązek informowania szkoły o nieobecności, ale też będą ponosili pełną odpowiedzialność za swoje zachowania. Zmiany te mają wzmocnić rolę szkoły jako przestrzeni wychowawczej również dla dorosłych uczniów.
Komentarze (0)