Autorzy opracowania przypomnieli, że konstrukcja świadczeń opiera się na indywidualnym kapitale gromadzonym przez ubezpieczonych. Oznacza to, że formalne przejście na świadczenie może nastąpić w dowolnym momencie, jeśli zgromadzone środki wystarczą do jego obliczenia. Podkreślono jednak, że takie rozwiązanie nie ma praktycznego zastosowania, ponieważ niska liczba składkowych lat pracy przekładałaby się na świadczenia uniemożliwiające samodzielne utrzymanie. Analiza wskazuje więc nie na wczesne zakończenie aktywności, lecz na potrzebę wzmacniania zachęt do kontynuowania pracy nawet po osiągnięciu ustawowego wieku.
Zwrócono uwagę, że dotychczasowe mechanizmy – premiowanie opóźniania decyzji o zakończeniu aktywności oraz umożliwienie łączenia dochodu z wypłacanym świadczeniem – już przynoszą konkretne rezultaty. Odraczanie przejścia na świadczenie korzystnie wpływa zarówno na indywidualne wypłaty, jak i na stan finansów całego systemu. Raport wskazuje więc jednoznacznie, że rozszerzanie tej grupy rozwiązań będzie kluczowe w kolejnych latach.
Rosnące różnice emerytur kobiet i mężczyzn – narastająca luka emerytalna
Jednym z najbardziej obciążających system zjawisk pozostają systemowe dysproporcje między wysokością świadczeń kobiet i mężczyzn. Ostatnie trzy lata przyniosły blisko milion nowych świadczeniobiorców, jednak dane prezentują stały i wyraźny wzrost różnic. W grudniu 2022 r. przeciętne świadczenie mężczyzn sięgało 3628,09 zł, podczas gdy kobiety pobierały 2468,43 zł. Rok później kwoty wzrosły do 4251,56 zł i 2920,98 zł. W grudniu 2024 r. wartości te osiągnęły odpowiednio 4818,02 zł oraz 3321,12 zł.
Różnica zwiększyła się z 1159,66 zł w 2022 r. do 1496,90 zł w 2024 r. W dokumencie podkreślono, że zjawisko to jest konsekwencją utrwalonych różnic w przebiegu karier zawodowych – niższych płac, krótszych okresów pracy oraz częstszych przerw związanych z obowiązkami opiekuńczymi. Z tego powodu zaplanowano dalsze analizy i wypracowanie narzędzi zmniejszających dysproporcję, która narasta mimo dotychczas podejmowanych działań.
Wiek emerytalny bez zmian – kluczowe znaczenie zachęt do dłuższej aktywności
W przedstawionej analizie podkreślono również, że kwestie regulacyjne dotyczące wieku uprawniającego do świadczeń nie są obecnie przedmiotem dyskusji. Jak podano w dokumencie – „Obecny wiek emerytalny zapewnia osobom starszym poczucie bezpieczeństwa”. Dlatego kluczowym elementem polityki w najbliższych latach ma być rozwijanie narzędzi współgrających z interesem przyszłych świadczeniobiorców oraz budżetu.
Zaznaczono, że podejście to jest bardziej akceptowalne społecznie niż zmiany ustawowe i jednocześnie skuteczniejsze z punktu widzenia finansów systemu. Rozszerzanie zachęt do dalszej pracy ma być odpowiedzią na zmiany demograficzne i na rosnącą liczbę świadczeń wypłacanych przez instytucje systemu ubezpieczeń społecznych.
Demografia jako najpoważniejsze wyzwanie dla przyszłych reform
W końcowej części analizy opisano czynniki strukturalne, które najmocniej wpływają na przyszłość systemu – przede wszystkim starzenie się populacji oraz malejącą liczbę osób w wieku produkcyjnym. Wskazano, że wyzwania te mają charakter trwały i będą wymagały regularnej oceny sytuacji oraz korekt w działaniu instytucji. Konieczne jest m.in. analizowanie, w jaki sposób zmiany na rynku pracy będą wpływać na liczbę płatników składek oraz jak zwiększyć aktywność zawodową osób starszych.
Podkreślono, że konsekwentne rozwijanie mechanizmów motywujących do dłuższej pracy, połączone z próbami ograniczenia narastającej luki między świadczeniami kobiet i mężczyzn, ma zapewnić systemowi większą odporność na wyzwania nadchodzących dekad.
Komentarze (0)